TÜBİTAK tarafından düzenlenen 55'inci Lise Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Erzurum Bölge Yarışmaları için proje araştırması yapan Trabzon Sosyal Bilimler Lisesi 10'uncu sınıf öğrencileri Arda Çağrı Kalaycı ile Ahmet Enes Yiğit, okullarına deprem bölgesinden gelen arkadaşlarının yaşadıklarından ilham aldı. Deprem bölgesinden Trabzon'daki okullara gönderilen öğrencilerin evdeki eşyaların devrilmesi sonucu verdiği zararları dinleyen Kalaycı ve Yiğit, yaptıkları araştırmada Türkiye'deki deprem yönetmeliğinde eşyalarla ilgili bir düzenleme olmadığını belirledi. Danışman öğretmenleri Meliha Büyükaydın'la görüşen öğrenciler, 'devrilme momentinden faydalanarak en güvenilir yaşam üçgeninin oluşturulması' projesini yapmaya karar verdi.
Projelerinde Newton yasası ile devrilme momentinden yararlanan öğrenciler, deprem bölgesindeki evlerde kullanılacak eşyaların boyutlarını tespit için bir formül geliştirdi. Yüksek olmayan geniş eşyaların deprem bölgesinde daha güvenilir olduğunu belirleyen öğrenciler, geliştirdikleri projeyle Erzurum Teknik Üniversitesi'nin ev sahipliğini yaptığı TÜBİTAK 55'inci Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Erzurum Bölge Yarışmaları Sergisine davet edildi.
YÜKSEK OLMAYAN GENİŞ EŞYALAR GÜVENLİ
Sosyal Bilimler Lisesi öğrencisi Ahmet Enes Yiğit, "Deprem bölgesinden gelen arkadaşlarla sohbet ederken evlerinin yıkılmamasına rağmen düşen eşyalardan kaynaklı zarar gördüklerini öğrendik. Biz de o sırada yarışma için proje konusu belirlemeye çalışıyorduk. Depremzede arkadaşlarla görüşme sonrası projemizin bu konuda olmasına karar verdik" diye konuştu.
Deprem sırasında devrilen eşyaların yaralama ve ölümle sonuçlanan olaylara meydan vermemesi için Newton yasası ile devrilme momentini kullanarak bir formül geliştirdiklerini ifade eden Arda Çağrı Kalaycı, "Deprem anında eşyaların kendi stabilitesini koruyabilmesi, boyutları arasındaki ilişkiye bağlıdır. Yaşam üçgeninde en güvenilir eşya içi dolu bazalı yataklar bulunmuştur. Gelen deprem kuvveti ve depremin ivmesi hesaplandığında bir eşyanın güvenilirliğini belirleyen eni ve boyu arasındaki ilişki 7,5 kattır. Yüksek olmayıp geniş olan eşyalar daha güvenilirdir" dedi.
EŞYALAR İÇİN DE YÖNETMELİK OLMALI
Amerika Jeoloji Derneği istatistiklerine göre ölüm ya da yaralanmalarda düşen eşyaların rolünün oldukça fazla olduğunun tespit edildiğini belirten danışman öğretmen Meliha Büyükaydın, şunları söyledi:
"Çağımızın en büyük problemi deprem. Biz de öğrencilerimizle bunun üzerinde bir araştırma yapmak istedik. Devrilme momentinden faydalanarak eşyaların güvenilirliğini ölçmek istedik. En son nihai amaç olarak ulaşmak istediğimiz nokta Türkiye'de deprem yönetmeliğinde eşyalarla ilgili bir düzenlemeye rastlamadık. Eşyalarla ilgili bir deprem yönetmeliğinin olmadığını gördük. Bizim araştırmalarımızda elde ettiğimiz formüle göre eşyaların en ve boy oranına göre deprem riskli olan bölgelerde bu förmüle göre eşya üretilmesi gerektiğini iddia ediyoruz. Örnek vermek gerekirse deprem kuşağı bölgesinde eşyanın boyu 150 santimetreden uzun 200 santimetreden alçak genişlikte olmaması gerektiğini iddia ediyoruz. Daha uzun olan bir gardrop kendi stabilitesini deprem anında koruyamamaktadır. Bundan dolayı eşyaların deprem anında öldürücü değil, kendi stabilitesini koruyarak koruyucu konuma geçmesini hedefliyoruz."
